Kontratuaren aurreko informazioa

Edozein kontraturen aurretiko informazioaren helburua da argi eta garbi ulertzea zure banketxeak zer eskaintzen dizun hura erosi edo kontratatu aurretik, antzeko eskaintzak alderatu eta erabaki informatua hartu ahal izateko.

• Doakoa, objektiboa eta ez engainagarria izan behar du.
• Paperean edo beste euskarri iraunkor batean entregatu behar dizute.
• Eskaintza loteslea bada, hala dela adierazi beharko da, baita balio epea ere.
• Komisio eta gastu guztien zenbatekoa jakinarazi behar dizute.
• Informazioa eman ondoren, eragiketarekin ez jarraitzeko aukera duzu.

Kontratuko informazioa

Aurretiazko informazioak bezala, kontratuarekin zerikusia duenak ere baldintza hauek bete behar ditu:

• Kontratuaren kopia bat eman behar dizute, euskarri iraunkorrean.
• Jasotzen duzun dokumentazioan, erakundearekin harremanetan jartzeko bideak agertu behar dira, telefonoa, posta elektronikoa edo beste edozein bide erabiliz.
• Digitalki sinatu dituzun kontratuak ere euskarri iraunkorrean entregatu beharko dizkizute, dela sinadura eskaneatuarekin, digitalizatuarekin edo zuzenean digitalarekin.
• Bankuak kontratuaren kopia bat gorde behar du, baita bezeroaren jaso-agiriarena ere.

Kontratuek, gutxienez, honako baldintza hauek adierazi behar dituzte:

• Ordainsaria gauzatan ematen den, hau da, produktuekin edo zerbitzuekin.
• Ordainketak egin behar dituzun, zergak esaterako, eta zein den haien tributazioa.
• Kapital nagusia bermatuta dagoen epeko gordailuetan.
• Zein diren gatazkak eta erreklamazioak ebazteko mekanismoak.
• Zer eskubide dagozkion banketxeari kontratua betetzen ez baduzu, eta zer mekanismo eta epe dituen eskubide horiek baliatzeko.
• Kontratuan zure kalterako den aldaketaren bat egiten badute, aldez aurretik eta behar besteko aurrerapenarekin jakinaraziko dizute.
• Kontratua luzatzea aurreikusten den eta zer baldintzatan.
• Kontratua euroa ez den beste moneta batean egiten bada, eurotara bihurtzeko metodoa adierazi behar dizute, bai eta komisiorik badagoen ere.
• Kontratua beste produktu batzuen mende badago, esplizituki adierazi behar dute zein diren produktu horiek, zer baldintza dituzten eta kontratazioa librea den edo hornitzaile jakin batekin egiten den.
• Aldez aurretik amaitzen bada, dagozkizun gastuen edo konpentsazioen berri eman beharko dizute aldez aurretik. Eta produktuak asegururen bat badauka lotuta, estornua jasotzeko eskubidea izango duzu, hau da, kontsumitu gabeko primaren zati proportzionala itzul diezazuten.
• Berme errealak edo pertsonalak eskatu badizkizute, nola iraungitzen diren adierazi behar dute.
• Erakundeak zure kontratua edo haren zati bat hirugarren erakunde bati lagatzeko eskubidea badu, jakinarazi egin behar dizute zer baldintzatan eta horren berri nola eman behar dizuten.
• Gordailuko banku zerbitzuetan, erakundea atxikita dagoen gordailuak bermatzeko funtsaren erreferentzia bat gehituko da, eta bermatuta dagoen gehieneko zenbatekoa adieraziko da.

Kontratuek jarraibide hauen arabera idatzita egon behar dute:

• Estiloak argia eta ulergarria izan behar du kontsumitzailearentzat.
• Letrak ezin du 1,5 milimetro baino gutxiagoko altuera izan.
• Kontratuari eragiten dioten baldintza guztiak argi eta garbi jaso behar ditu.
• Teknizismoak saihestuko ditu, eta, erabili behar badira, azaldu egingo dira.
• Kontratuan ez da sartuko beharrezkoa ez den kontzepturik.

Kontratuaren ondorengo informazioa

Urtero, erakundeek informazioa eman behar dizute kobratu dituzun eta ordaindu dituzun interesei buruz, eta aurreko urtean eman dizuten banku-zerbitzu bakoitzak sortu dituen komisio eta gastuei buruz.

Gainera, hilero doan bidali behar dizute zure kontu korronteen laburpena, eta egiten dituzun eragiketa guztien kopia bat eman.

Aldeek erabakiko duzue nola egin komunikazio horiek, baldin eta informazioa gordetzeko eta aldaketarik gabe erreproduzitzeko aukera ematen badizute. Ohikoena da gutun bidez edo txosten digitalen bidez egitea.

Erakunde batek komisio bat kobratu ahal izango dizu, baldin eta:

• Tarifen liburuxkan jasota eta kuantifikatuta badago.
• Kontratu-dokumentuan sartuta badago edo zuk berariazko adostasuna eman baduzu.
• Zuk eskatu edo onartu badituzu komisioa justifikatzen duten zerbitzuak.
• Emandako zerbitzuarekiko proportzionala bada.

Komisioak ez badu baldintza horietakoren bat betetzen, erreklamazioa aurkeztu ahal izango duzu.

Txartela galdu edo lapurtuz gero, gehienez ere 50 euroren- erantzule zara, desagertu dela salatu aurretik txartelaren iruzurrezko erabilera eginez gero. Horrek esan nahi du txartelaren iruzurrezko erabilerak kopuru hori baino gastu handiagoa eragiten badu, bankuak aldea itzuli beharko dizula. Baina funtsezkoa da desagertu zaizula salatzea; izan ere, salatzen duzun unetik beretik, bankuak edozein galera estaliko du (baita 50 eurotik behera ere).

Txartela galdu edo lapurtu dela banku-erakundeari edo txartelaren jaulkitzaileari jakinarazten diozuenean, txartela baliogabetuta geratuko da. Horretarako, telefonoz dei dezakezu, baina gomendagarria da banku-bulegora joatea baliogabetzea baieztatzeko eta idatziz jasotzeko.

Lapurtu badizute, komeni da salaketa jartzea polizia-etxean.

Bestalde, gogoan izan legeak banku-erakundeei debekatu egiten diela zure etxera kreditu- edo zordunketa-txartelak bidaltzea, eskatu ez baduzu.

Oro har, abusuzko klausulak kontsumitzaileen eskubideen aurkakoak dira. Halakoak dira banaka negoziatu ez direnak eta berariaz baimendu gabeko praktika guztiak, baldin eta aldeen eskubideen eta betebeharren artean desoreka handia eragiten badute, batez ere kontsumitzaileen kalterako.

Abusuzko klausulak Kontsumitzaile eta Erabiltzaileen Defentsarako Lege Orokorraren eta beste lege osagarri batzuen testu bategina onartzen duen azaroaren 16ko 1/2007 Legegintzako Errege Dekretuan daude araututa.

Auzitegi Gorenaren abenduaren 16ko 792/2009 epaiak abusuzkotzat eta, beraz, erabat deuseztzat jo zituen finantza erakunde askok beren bezeroei aplikatzen zizkieten klausula batzuk:

• Erakundeari hipoteka-maileguaren kontratu bat edozein arrazoirengatik deuseztatzeko aukera ematen dion klausula.
• Kontsumitzaileari zer komisio kobratuko dizkioten jakitea gala razten diona, batez ere informazio hori funtsezkoa denean baldintzak egokiak diren ala ez jakiteko.
• Kontsumitzailea behartzen duena bizilekuagatik edo legeak aitortzen dizkion beste eskubide batzuengatik dagokion auzitegira ez beste batera joatera.
• Kontsumitzailea behartzen duena bere gain hartzera prozesu judizial batek dakartzan gastu guztiak, hala nola bere defentsaren zerbitzu-sariak eta kostuak, besteak beste.
• Norbaitek txeke bat faltsutu eta kobratzen badu, erantzukizuna kontsumitzaileari helarazten diona, inguruabarrak edozein direla ere.
• Erakundeak kutxazain automatiko baten funtzionamendu okerragatiko erantzukizuna saihesteko klausula, nahiz eta eskatutako dirua eman ez eta ordainagiriak eragiketa egin dela adierazi.
• Eskrituraren inskripzioa ukatu eta hipoteka-mailegu bat amaiarazten duen klausula, nahiz eta ukatu izana erakundearen errua izan.
• Eragiketa bat bide informatikoz bidaltzean sortutako akatsek eragindako kalteengatik erakundeari inolako erantzukizunik ez dakarkiona.

Aipatutako horiek guztiak ezin dira agertu banketxe batekin sinatzen duzun inongo kontratutan. Agertzen badira, erreklamatu ahal izango duzu.

Ondoren, Auzitegi Gorenak, 241/2013 epaian, abusuzkotzat eta deuseztzat jo zituen kreditu-erakunde batzuen hipoteken zoru-klausulak. Zoru-klausulak -tasa aldakorreko hipoteka-maileguetan jartzen diren klausula batzuk dira, gutxieneko interes-tasa finko bat ezartzen dutenak, kontsumitzaileak muga horretatik beherako interes-tasen jaitsieraren onurak jaso ez ditzan.

Auzitegi Gorenaren 705/2015 epaiak ere abusuzkotzat eta deuseztzat jo zuen klausula bat zeinak mailegu baten eskatzaileak hipoteka formalizatzeko eta eratzeko gastu guztiak esklusiboki beren gain hartzera behartzen zituena. 2019an, Auzitegi Gorenak deklaratu zuen erregistro, tasazio eta gestoria gastuak bankuak ordaindu behar dituela, eta notariotza gastuak bankuaren eta kontsumitzailearen artean erdibana ordaindu behar direla. Nork zer ordaindu behar zuen ez jakite hori Higiezin Kredituen Kontratuak arautzen dituen martxoaren 15eko 5/2019 Legearen bidez argitu zen 2019ko ekainaren 16az geroztik sinatutako hipoteketarako.

Irekiera-komisioa auzitegi batzuek abusuzkotzat jo duten beste klausula bat da, baina ez dago horri buruzko erabaki irmorik.

Lehenengo urratsa zure erreklamazioa idatziz aurkeztea da, Bezeroaren Aarretarako Zerbitzua edo Bezeroaren Defendatzailea banku-sailetan. Hori posta ziurtatuaren bidez egin daiteke, edo zuzenean zure bulegoan bertan, aipatutako bi sailetako bati zuzendutako gutun batean. Erreklamazioa aurkeztu dela frogatzen duen frogagiria eman beharko dizute.

Agiri hauek aurkeztu behar dituzu:

• Izena, abizenak, NANa eta helbidea.
• Gertakariak gertatu diren banketxearen eta bulegoaren izena.
• Zure erreklamazioaren arrazoia.
• Zure eskaerak.
• Baieztatzen duzuna egiaztatzen duten dokumentuak (fakturak, ordainagiriak, kontratuak, etab.).

Erantzuna ez bada zure gustukoa edo zuzenean ez baduzu erantzunik jasotzen bi hilabeteko epean, erreklamazioa egin dezakezu dagokion erakunde ganbegiralean:

• Espainiako Bankua (EB): kreditu-erakundeek merkaturatutako banku-produktu eta banku-zerbitzuetarako eta tasazio-sozietateen edo moneta-trukerako establezimenduen jarduketan sortutako beste gai batzuetarako.
• Balore Merkatuaren Batzorde Nazionala (BMBN; gaztelaniaz, CNMV): inbertsio-produktu edo -zerbitzuetarako, bitartekaria inbertsio-zerbitzuetako enpresa bat edo kreditu-erakunde bat (normalean bankuak eta aurrezki-kutxak) den kontuan hartu gabe.
• Aseguruen eta Pentsio Funtsen Zuzendaritza Nagusia (APFZN; gaztelaniaz, FPKS): aseguru-kontratuekin eta pentsio-planekin lotutako gaietarako, baldin eta aseguru-entitateen, pentsio-funtsen kudeatzaileen eta aseguru-bitartekarien (kreditu-erakundeak barne, produktu horien merkaturatzaile gisa jarduten dutenean) jardunean sortutakoak badira.

Kredituaren kostu osoa honako hauek osatzen dute:

• Nagusia (eskatu duzun dirua, kapital ere esaten zaiona).
• Interesak.
• Komisio guztiak.
• Zerga guztiak.
• Kreditua kontratatzeko egin beharreko beste gastu guztiak.
• Kontratuak aseguru bat kontratatzea eskatzen badu, kredituaren kostu osotzat hartuko da.

Notariotza-gastuak ez dira kredituaren kostutzat hartzen.

Kreditua kontratatu aurretik, eskaintza bat aurkeztu behar dizute. Eskaintza hori loteslea izango da, gutxienez, 14 egun naturaletan, hau da, larunbatak, igandeak eta jaiegunak zenbatuta.

Behar besteko aurrerapenaz eman behar dizute, paperean edo euskarri iraunkorrean, adierazi dituzun lehentasunei erantzun behar die, eta beste eskaintza batzuekin ekin alderatzeko aukera eman.

Informazioak honako hauek zehaztu behar ditu:

• Kreditu-mota.
• Enpresa mailegu-emailearen izena eta helbide soziala, baita enpresa bitartekariarena ere, halakorik badago.
• Kredituaren guztizko zenbatekoa eta funtsak erabiltzeko baldintzak.
• Kredituaren iraupena.
• Kreditu lotuen kasuan, lotutako produktua edo zerbitzua, eta haren eskurako prezioa.
• Interes-tasa, nola aplikatzen den eta, erreferentzia-indizeak izanez gero, zein diren eta nola aplikatzen diren.
• UTBa (Urteko Tasa Baliokidea) eta zor den zenbateko osoa; hori guztia adibide adierazgarrien bidez adierazita.
• Kuoten edo ordainketen kopurua, aldizkakotasuna eta zenbatekoa.
• Kontu baten edo batzuen mantentze-gastuak, mailegua egiteko beharrezkoak badira.
• Ordainketak egitea eta funtsak erabiltzea ahalbidetzen duten bitartekoak erabiltzeagatiko gastuak.
• Kontratutik eratorritako beste gastu guztiak eta horiek aldatzeko baldintzak.
• Notariotza-gastuak, halakorik badago.
• Mailegu-emaileak kreditu-kontratua sinatzeko beharrezkotzat hartzen dituen zerbitzu osagarrien kostua. Adibidez, aseguru bat.
• Berandutzako interes-tasak eta ez ordaintzeagatiko gastuak.
• Ez ordaintzearen ondorioei buruzko ohartarazpena.
• Eskatutako bermeak, baldin badaude.
• Atzera egiteko eskubiderik badagoen ala ez.
• Dirua aurretiaz itzultzeko eskubidea eta horren kostua.
• Zure kaudimena ebaluatzeko datu-base batean egindako kontsulta ororen emaitza berehala eta doan jasotzeko eskubidea.
• Kreditu-kontratuaren proiektuaren (edo proposamenaren) kopia bat doan eta aldez aurretik eskatuta jasotzeko eskubidea.
• Enpresa mailegu-emaileak zenbat denbora eutsi behar dion eskaintzari.

Informazio gehigarria aparteko dokumentu batean eman behar dizute.

Kontsumorako kredituari buruzko Europako informazio normalizatua (EIN) ematen badizute (EBk homologatutako inprimakia da, gorago aipatutako informazio guztia biltzen du), enpresa mailegu-emaileak behar bezala informatu zaitu.

Kontratu aurreko informazioa emateko betebehar horrek enpresa mailegu-emaileei eragiten die, baina ez pertsona edo enpresa bitartekariei. Hala ere, enpresa mailegu-emaileak bermatu behar du legeak adierazten duen informazio guztia jasotzen duzula.

Aurretiazko informazioaren baldintzak ez betetzeak kontratua deuseztatzea ekar dezake.

Finantza-erakundea behartuta dago zure kaudimena ebaluatzera, kreditu bat eskatzen duzunean.

Kaudimen-faltagatik edo kontsultatutako fitxategi batekin lotutako beste arrazoiren batengatik kreditua ukatzen badizute, bankuak berehala eta doan eman beharko dizu kontsultatutako datu-basearen xehetasunen informazioa, salbu eta EBko lege batek debekatzen badu edo ordena eta segurtasun publikoaren aurkakoa bada.

Idatziz jaso beharko da paperean edo euskarri iraunkorrean, eta honako datu hauek jaso beharko ditu:

• Kreditu-mota.
• Enpresa mailegu-emailearen izena eta helbide soziala, baita enpresa bitartekariarena ere, halakorik badago.
• Kredituaren guztizko zenbatekoa eta funtsak erabiltzeko baldintzak.
• Kredituaren iraupena.
• Kreditu lotuen kasuan, lotutako produktua edo zerbitzua, eta haren eskurako prezioa.
• Interes-tasa, nola aplikatzen den eta, erreferentzia-indizeak izanez gero, zein diren eta nola aplikatzen diren.
• UTBa (Urteko Tasa Baliokidea) eta zor den zenbateko osoa; hori guztia adibide adierazgarrien bidez adierazita.
• Kuoten edo ordainketen kopurua, aldizkakotasuna eta zenbatekoa.
• Iraupen finkoko kreditu baten kapital-amortizazioa bada, kontuaren laburpena amortizazio-taula batean jasotzeko eskubidea, hau da, etorkizunean zorrak izango duen bilakaera simulatzen duen taula bat. Amortizazio-taula hori entregatu egin behar dute eskatuz gero, eta kuota bakoitzean kapitalari dagokion zatia eta interesei dagokiena banakatu behar dira. Interesa finkoa ez bada, adierazi behar dute taulako kalkuluak indizeen hurrengo eguneraketara arte baino ez direla baliozkoak.
• Kontu baten edo batzuen mantentze-gastuak, mailegua egiteko beharrezkoak badira.
• Ordainketak egitea eta funtsak erabiltzea ahalbidetzen duten bitartekoak erabiltzeagatiko gastuak.
• Kontratutik eratorritako beste gastu guztiak eta horiek aldatzeko baldintzak.
• Notariotza-gastuak, halakorik badago.
• Enpresa mailegu-emaileak kreditu-kontratua sinatzeko beharrezkotzat hartzen dituen zerbitzu osagarrien kostua. Adibidez, aseguru bat.
• Berandutzako interes-tasak eta ez ordaintzeagatiko gastuak.
• Ez ordaintzearen ondorioei buruzko ohartarazpena.
• Eskatutako bermeak, baldin badaude.
• Atzera egiteko eskubiderik badagoen ala ez.
• Dirua aurretiaz itzultzeko eskubidea eta horren kostua.
• Kreditu lotuen kasuan, kontsumitzaileek dituzten eskubideei eta eskubide horiek baliatzeko baldintzei buruzko informazioa.
• Kreditu-kontratua amaitzeko prozedura.
• Erreklamazioa egiteko eta errekurtsoa jartzeko judizioz kanpoko prozedurarik badagoen ala ez, eta horiek baliatzeko modua.
• Kontratuaren gainerako baldintzak.
• Hala badagokio, gainbegiratze-agintaritza eskudunaren izena eta helbidea.

Kreditu-kontratu lotua da zerbitzu batekin edo ondasun jakin bat eskuratzearekin lotutako kontratu bat finantzatzeko soilik balio duen kreditua; adibidez: hortz-tratamendu bat epeka ordaintzeko kreditu bat sinatzen denean. Bi kontratuek, kontratu nagusiak eta lotuak, merkataritza-unitate bat osatzen dute.

Eman behar dizuten aurretiazko informazioan nahitaez agertu behar da lotutako produktua edo zerbitzua eta haren eskurako prezioa.

Ondasunak edo zerbitzuak nork eskaintzen dituen eta enpresa mailegu-emailea nor den egiaztatu behar da beti.

Kreditu-kontratu lotua ez sinatzeko eta ordainketa beste modu batera egiteko aukera izan behar duzu beti.

Kontsumo-kontratuak kontsumitzailea edozein motatako ordainketa egitera behartzen badu eta lotutako kreditua ukatuko balitz, kontratua deuseza izango litzateke.

Ondasuna edo zerbitzua saltzen duen erakundeak kreditu-bitartekari gisa jarduten duenean, honako informazio hau eman beharko da argi eta garbi: bere eginkizunen eta ordezkaritzaren irismena, erakunde batekin esklusiboki lan egiten duen ala ez eta bitartekaritza horrengatik ordainsaririk dagoen (kasu horretan, paperean edo euskarri iraunkorrean ere jaso beharko da).

Zure eskubideak baliatu ahal izango dituzu produktua edo zerbitzua saldu dizunaren aurrean, bai eta enpresa mailegu-emailearen aurrean ere, baldin eta:

• Ondasunak edo zerbitzuak osorik entregatu ez badira edo kontratuarekin bat ez badatoz.
• Alde hornitzailearen aurka erreklamazio judiziala edo estrajudiziala aurkeztu baduzu zuzenbidean egiaztatutako edozein bitartekoren bidez, eta eskubidez dagokizun gogobetetzea lortu ez baduzu.

Kreditu lotu batean atzera egiteko eskubidea erabiltzen baduzu, kontratua inolako zigorrik gabe amaituko da. Gauza bera gertatzen da kreditu lotuarekin, finantzatutako produktuan edo zerbitzuan atzera egiteko eskubidea erabiltzen baduzu.

Kontuan izan denda batean banketxe batekin lotutako kreditu bat sinatzen baduzu dendak eskaini dizulako, urrutitik kontratatutako kreditu bat dela, ez baitzaude bankuaren bulegoan.

Urrutitik kontratatutako kreditutzat har ditzakegu produktu edo zerbitzu bati lotuta daudenak eta telefonoz, Internet bidez, merkataritza-gune batean edo denda batean kontratatzen direnak.

Zerbitzuaren ezaugarri nagusien deskribapenak, gutxienez, honako hauek jaso beharko ditu:

• Kredituaren guztizko zenbatekoa eta funtsak erabiltzeko baldintzak.
• Kredituaren iraupena.
• Kreditu lotuen kasuan, lotutako produktua edo zerbitzua eta haren eskurako prezioa.
• Interes-tasa, nola aplikatzen den eta, erreferentzia-indizeak izanez gero, zein diren eta nola aplikatzen diren.
• UTBa (Urteko Tasa Baliokidea) eta zor den zenbateko osoa; hori guztia adibide adierazgarrien bidez adierazita.
• Ordainketen zenbatekoa, kopurua eta aldizkakotasuna.
• Mailegu-emaileak kreditu-kontratua sinatzeko beharrezkotzat hartzen dituen zerbitzu osagarrien kostua. Adibidez, aseguru bat.

Zorpekoa izateko aukera duten kredituak

Kasu honetan, kapitala ez duzu entrega bakar batean jasotzen; aitzitik, banketxeak zure kontuaren saldoa gainditzen duen diru-kopurua jartzen dizu eskura, zenbateko hori gaindituko duen gastua iritsiko delakoan.

Kreditu-mota horien erregulazioak arreta berezia du legean.

Revolving kredituak

Kreditu-mota hauetan, kontsumitzaileak egindako ordainketek ez dute balio kreditua gutxitzeko (edo nagusia gutxitzeko), baizik eta dirua birjartzeko eta, batzuetan, ordaintzeke dauden interesak birkalkulatzeko. Kreditu horiek oso interes-tasa altuak izan ohi dituzte lotuta.

Garrantzitsua da jakitea horrelako kredituek nagusiaren amortizazioa oso denbora luzean egitea ekar dezaketela, eta horrek epe ertain eta luzerako interesen kopuru handia ordaintzea ekar dezakeela, baita zorra mugarik gabe luzatzea ere.

Mota honetako maileguei buruzko informazioak argia izan behar du, eta gai hori azaldu.

Mailegu-emailea. Bere jarduera komertzial edo profesionalean kreditua ematen duen edo emateko konpromisoa hartzen duen pertsona fisiko edo juridikoa.

Bitartekaria. Kreditu bat ematen ez duen pertsona fisikoa edo juridikoa da, baina eskaintzen edo aurkezten du, kontsumitzaileei kreditu baten izapideetan laguntzen die edo mailegu-emailearen izenean kontsumitzailearekin kreditu-kontratuak egiten ditu, eta hori guztia bere jarduera komertzialaren edo profesionalaren esparruan egiten du.

Kredituaren guztizko zenbatekoa (A). Kredituan eskatutako edo kontsumitzailearen esku jarritako zenbatekoa. "Nagusi" ere esaten zaio.

Kredituaren kostu osoa (B). Kredituaren kostu osoa honako hauek osatzen dute: interesak, komisioak, zergak eta kreditua kontratatzeko egin beharreko beste gastu guztiak, notariotza-gastuak izan ezik. Kontratuak aseguru bat kontratatzea eskatzen badu, hori ere kredituaren kostu osotzat hartuko da. Ez da sartzen krediturako eskatutako zenbatekoa (nagusia).

Zor den zenbateko osoa (A+B). Kredituaren guztizko zenbatekoa gehi kredituaren kostu osoa.

Zor-tasa edo interes-tasa. Finantza-erakundeak dirua emateagatik kobratzen duen "prezioa". Honelakoa izan daiteke:

• Finkoa. Berdina da kredituak iraun bitartean, eta, beraz, ez dago ziurgabetasunik haren bilakaeran. Tasa aldakorra baino altuagoa izaten da.
• Aldakorra. Erreferentziatzat indize bat hartzen du, eta indize horren bilakaeraren arabera aldatzen da.

UTBa. Urteko tasa baliokidea. Kredituaren kostu osoa, emandako kredituaren edo kreditu nagusiaren guztizko zenbaketaren urteko ehuneko gisa adierazia. Maileguaren zenbatekoa, epea, interes-tasa eta komisioak eta bestelako gastuak kontuan hartuta kalkulatzen da. Espainiako Bankuaren Banku Bezeroaren Atarian UTB kalkulagailu bat duzu eskuragarri.

Kuota. Mailegu-emaileari aldian-aldian (normalean, hilean behin) ordaindu behar zaion dirua da, eta emandako kredituaren amortizazioaren zati batek eta interesen ordainketaren zati batek osatzen dute. Kredituak iraun bitartean kuota finkoa izan ohi da (edo epe jakin batean, interes-tasa aldakorra aukeratu baduzu), eta amortizazioaren eta interesen arteko proportzioa aldatuz doan arren, beti kopuru bera ordaintzen duzu. Sistema frantsesa esaten zaio horri. Informazio gehiago.

Epea. Kontsumitzaileak mailegu-emaileari kuotak ordainduko dizkion denbora-bitartea . Ohikoena da epe laburretan kuotak handiagoak izatea eta kredituaren kostua txikiagoa izatea, eta alderantziz.

Gabealdia. Epe horretan kuota txikiagoa hitzartzen duzu mailegu-emailearekin. Kontuan izan behar da aldi horretan interesak soilik ordaintzen badira, zor duzuna, eta, beraz, itzultzekoa, ez dela murrizten. Antzeko zerbait gertatzen da ez bada ordaintzen ez interesik ez kapitalik: interesak metatu egingo dira eta zor den kapitala hazi egingo da.

Lotutako gastuak. Kreditu-eskaerari lotutako gastuak, hala nola irekiera-komisioa, azterketa-komisioa, posizio zordunen araberako komisioa, amortizazio aurreratuagatiko komisioa, eta abar.

Irekiera-komisioa. Kreditua edo mailegua emateagatik ordaintzen dena da, eta aldi bakar batean ordaintzen da. Emandako diruaren gaineko ehuneko arautu bat da.

Azterketa-batzordea. Enpresa mailegu-emaileak ezin izango du kobratu kreditua ematen ez badu, baina hirugarrenek sortutako gastuen ordainketa eskatu ahal izango du.

Amortizazio aurreratuagatiko komisioa. Zor den kapital osoa edo zati bat aurretiaz itzultzeko kredituaren ehuneko jakin bat. Ezin izango da aldez aurretik itzulitako kredituaren zenbatekoaren % 1 baino handiagoa izan. Interes aldakorraren kasuan, % 0,5ekoa izango da gehienez, baldin eta kredituaren epea urtebetetik gorakoa bada.

Posizio zordunen araberako komisioa. Kontsumitzaileak kuotetako bati aurre egiten ez badio mailegu-emaileak kobratzen duen komisioa.

Lotutako produktuak. Enpresa mailegu-emaileak kredituarekin batera eskaintzen dizkizun produktu edo zerbitzuak, kredituari aplikatuko zaion interesa murriztu dezaketenak. Hauek izan daitezke produktu edo zerbitzu horiek: ordainagiri eta nominen helbideratzea, aseguruak, pentsio-planak edo txartelak. Batzuetan, kredituari lotutako bizi-aseguru bat kontratatzea nahitaezkoa da. Gainerako alderdiei dagokienez, komeni da lotutako produktuak kontratatzeak dakartzan onurak eta lotutako produktu horien kostua alderatzea. Adibidez, txartel batek urteko 35 euroko kostua badu eta kredituaren interesetan sortzen duen etekina urtean 20 eurokoa bada, argi dago ez dela gomendagarria txartela kontratatzea.

Banketxeek informazio hau eman behar dizute:

• Informazioa ematen duenaren izena eta helbide geografikoa.
• Kreditua zertarako erabil dezakezun.
• Berme-moduak, Europar Batasuneko beste estatu kide batean kokatuta egoteko aukera barne, hala badagokio.
• Kreditu-kontratuen balizko iraupena.
• Interes-tasaren formak, azalduta finkoa, aldakorra edo mistoa den eta horietako bakoitzak zer ondorio izan ditzakeen.
• Kreditu bat atzerri-dirutan kontrata badaiteke, adierazi behar da zein den eta zer ondorio dituen.
• Kredituaren guztizko zenbatekoaren eta kostu osoaren, zor den zenbateko osoaren eta UTBaren adibide adierazgarriak.
• Beste kostu posible batzuk.
• Kreditua itzultzeko dauden aukera guztiak.
• Itzulketa aurreratua egiteko baldintzak.
• Tasazioa egin behar den ala ez, izan ditzakeen kostuak eta nork ordaindu behar dituen.
• Kreditua lortzeko edo eskainitako baldintzetan lortzeko nahitaez kontratatu behar dituzun zerbitzu osagarriak, eta, hala badagokio, zerbitzu horiek erakunde mailegu-emailea ez den beste hornitzaile batekin kontratatuko direla argitzea.
• Kredituaren baldintzak ez betetzearen ondorioei buruzko ohartarazpena.
• Hala dagokionean, ordainean emateko aukera baduzun, hau da, hipotekatutako higiezina entregatzeko aukera baduzun, kredituaren baldintza eta betebehar guztiak kitatzeko.

Erakunde mailegu-emaileak, hau da, bankuak, baldintza hauek bete beharko ditu:

• Europako Informazio Normalizatuaren Fitxa (EINF) ematea. Loteslea da, eta, beraz, erakundeak baldintza horiei eutsi beharko die itundutako epean eta kontratua sinatu arte. Epe hori, gutxienez, 10 egun naturalekoa da.
• EINFa dokumentu bakarra da, eta honako hauek jaso behar ditu:
  • Erakunde mailegu-emailearen izena eta datuak, eta, bitartekaririk balego, baita haren izena eta datuak ere.
  • Maileguaren zenbatekoa eta moneta. Atzerri-dirutan jaulkitzen bada, beste betebehar batzuk gehitzen dira.
  • Maileguaren iraupena.
  • Mailegu-mota.
  • Interes-tasa.
  • Itzuli beharreko zenbatekoa, guztira.
  • UTBa.
  • Behin bakarrik ordaindu beharreko kostuak.
  • Aldian behin ordaindu beharreko kostuak.
  • Ordainketen maiztasuna eta kopurua.
  • Kuota bakoitzaren zenbatekoa.
  • Itzulketen azalpen-taula.
  • Beste betebehar batzuk.
  • Itzulketa aurreratua.
  • Malgutasun-elementuak.
  • Dituzun eskubideak.
  • Erreklamazioak, epeak eta formak.
  • Ez-betetzea eta ondorioak.
  • Informazio gehigarria.
• Ohartarazpenen Fitxa Estandarizatua (gaztelaniaz, FIAE) ematea. Fitxa horretan, klausula garrantzitsuak dauden jakinaraziko dizute, bai eta honako hauek ere:
  • Interes-tasa kalkulatzeko erabilitako erreferentzia-indize ofizialak.
  • Merkatuaren beheranzko bilakaerak eragindako gutxieneko interes-tasak badauden.
  • Aurretik kontratua bukatzeko aukera, kontratua betetzen ez bada.
  • Gastuak nola banatzen diren.
• Mailegua interes aldakorrekoa bada, beste dokumentu batean emango dizute aldizkako kuoten eta bilakaera-egoeren taula.
• Kontratu-proiektuaren kopia.
• Bankuari eta mailegua hartzen duen pertsonari dagozkien gastuei buruzko informazio argia eta egiazkoa.
• Eskatzen duen aseguruaren bermeen baldintzak.
• Mailegua eskritura publikoan formalizatzea aurreikusita dagoenean, notarioaaukera dezakezula eta notarioak dohainik eta modu pertsonalizatuan aholkatu behar dizula adierazi behar dizute.

Lotutako salmentak debekatuta daude, salbuespenak salbuespen. Horrek esan nahi du banketxeak ezin zaituela behartu maileguaz gain beste produktu batzuk kontratatzera. Espainiako Bankuak salbuespen gisa onartu ahal izango ditu lotutako produktuak, baldin eta mailegua eskatzen duten pertsonentzako baldintzak hobetzen badituzte.

Salbuespen gisa, bankuek aseguru jakin batzuk kontratatzera behartu zaitzakete, hala nola kontratuaren betebeharrak beteko direla bermatzeko aseguru bat, hipotekatutako higiezinari eragindako kalteen aseguru bat edo legeak behartzen duen beste edozein aseguru-poliza.

Garrantzitsua da azpimarratzea ezin zaituztela behartu banku horrekin berarekin aseguru bat kontratatzera, erakunde horiek berenak ez diren polizak onartzera behartuta baitaude eskatutako bermeak bete bitartean. Era berean, ezin izango dute kobratu polizak aztertzeagatik, eta ezin izango dituzte hipoteka-kredituaren baldintzak okerragotu, beste banku batekin derrigorreko aseguru bat kontratatzeagatik.

Erreferentziako interes-tasak garrantzitsuak dira, kreditu-eragiketei lotuta daudelako. Erakundeek hilero argitaratu behar dituzte interes-tasa ofizialak Estatuko Aldizkari Ofizialean (BOE). Espainiako Bankuaren webgunean ere eskuragarri daude.

Hauek dira interes-tasa ofizialak:

• Espainian etxebizitza libre bat erosteko kreditu-erakundeek hiru urte baino gehiagorako emandako hipoteka-maileguen batez besteko tasa.
• Euro eremuan etxebizitza librea erosteko kreditu-erakundeek urtebete eta bost urte bitartean emandako hipoteka-maileguen batez besteko tasa.
• Zor publikoaren bigarren mailako merkatuko barne-etekin mota, bi eta sei urte artekoa.
• Banku arteko erreferentzia urtebetera (Euriborra).
• Interesen trukea/Interest Rate Swap (IRS) bost urteko epean. Interesen trukea erakundeek egiten duten dibisa-trukea da.
• 2000ko urtarrilaren 1a baino lehen formalizatutako hipoteka-maileguei dagokienez, euroa sartzeari buruzko abenduaren 17ko 46/1998 Legearen 32. artikuluak ezartzen du Madrid InterBank Offered Rate (Mibor) delakoari buruzko informazioa eman behar dela, hau da, Madrilgo burtsako merkatuan aplikatzen den bankuen arteko interes-tasa.

2012ko apirilaren 29tik aurrera, interes-tasa hauek ez dira ofizialak:

• IRPH-Kutxak.
• IRPH-Bankuak.
• CECA adierazlea, aktibo mota.

Zaharkituta geratu da eta IRPH-Entitateak soilik dago indarrean, hau da, kreditu-erakunde guztiek hiru urte baino gehiagorako emandako hipoteka-maileguen batez besteko tasa.

Zer indizek ordeztu behar du zure hipotekaren IRPHa?

Zure hipotekak desagertutako tasaren bat badu (IRPH Bankuak edo IRPH Kutxak), indize hauetako bat aplikatuko dizute:

• Lehenik eta behin, kontratuan bertan berariaz ordezko gisa agertzen dena.
• Kontratuak ez badu berariazko ordezko tasarik jasotzen edo adierazitakoa desagertuetako bat bada (IRPH-Kutxak, IRPH-Bankuak edo CECA), IRPH-Entitateak erabili behar dute. Indize horri, desagertutako tasaren eta IRPH-Entitateak indizearen arteko aldakuntzen batez besteko aritmetikoaren baliokidea den diferentziala aplikatu behar zaio. Zenbateko hori kalkulatzeko, hipotekaren kontratu-dataren eta tasaren benetako ordezpen-dataren artean dauden datuak erabiliko dira.

Nola jakin dezakezu IRPH-Entitateak delakoaren balioa?

Espainiako Bankuak hilero argitaratzen du eguneraketa bere webgunean eta BOEn.

Higiezin-kredituen kontratuak arautzen dituen martxoaren 15eko 5/2019 Legeak argi eta garbi zehazten du nori dagokion hipoteka-kreditu bat eratzeak eragindako gastuak bere gain hartzea.

• Erakunde mailegu-emailea: hipotekaren erregistro-gastuak, notariotza eta gestoriako zergak.
• Mailegu-hartzailea (zu): tasazioa eta ohar soila.

2019ko ekaina baino lehenagoko gastuen banaketak eztabaida judizial luze bat eragin zuen, eta jada ebatzita dago, Auzitegi Gorenaren 705/2015 Epaiari esker. Epai horrek deklaratu zuen gastu guztiak zuri egozten dizkizun klausula abusuzkoa dela eta, beraz, deuseza.

Gainera, Auzitegi Gorenak doktrina finkatu zuen 2019ko urtarrilaren 23ko epaian (105/2019 AGE), honako hau zehaztu baitzuen:

• Bankuek edo kutxek gestoria, erregistro, tasazio eta notariotzako minuten % 50 ordaindu behar zuten.
• Mailegua eskatzen zutenek notaritzako minuten % 50 ordaindu behar zuten.

Erreklamazio-epeari dagokionez, Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak (EBJA) honako hau ebatzi zuen 2024ko urtarrilaren 25eko epaian:

• Legezkoa zela 5 urteko epea dirua itzultzeko eskatzea.
• Epe hori ezin zela hasi hipoteka sinatzean, askotan ezinezkoa izango litzatekeelako bidegabe kobratutako dirua berreskuratzea.
• Epea ezin zela hasi 2019ko Auzitegi Gorenak epaia eman zuenean izan ere, jurisprudentzia ezaguna izatea ez da nahikoa kontsumitzaile guztiek jakiteko zer eskubide dagozkien.
• Epearen hasiera zehazteko kasu bakoitza aztertu behar zela.

Epai hori berretsi egin zen EBJAk 2024ko apirilaren 23an emandako epai batez.

Garrantzitsua da gogoraraztea ez dagoela eperik klausula baten deuseztasuna eskatzeko; beraz, abusuzko klausula hori baduzu, erreklamazioa egin dezakezu.

Zure hipoteka aztertu ondoren, erreklamazioa egin nahi baduzu, zera gomendatzen dizugu: harremanetan jartzea Kontsumobiderekin, erreferentziako Kontsumitzaileen Informaziorako Udal Bulegoarekin (KIUB) edo gure lurraldean jarduten duen kontsumitzaileen edozein elkarterekin. Eman behar dituzun urratsei buruzko orientazioa emango dizugu.

Zoru-klausulak tasa aldakorreko hipoteka-maileguen kontratuetan sartzen dira, gutxieneko interes-tasa finko bat ezartzeko. Horren ondorioz, hipoteka duten kontsumitzaileek ezin dute ehuneko horretatik beherako tasaren jaitsieragatik onurarik lortu.

Klausula horiek hipoteketan sartzea legezkoa izan daiteke, baldin eta kontsumitzaileak eta erabiltzaileak babesteko araudian araututako gardentasun- eta informazio-baldintzak betetzen badituzte.

Baldintza horiek urratzen badituzte, abusuzkotzat jo daitezke, eta, beraz, deuseztzat. Deuseztasunak berekin dakar horiek ondorerik gabe uztea, hau da, inoiz izan ez balira bezala jokatuko dela, eta, hala badagokio, kontzeptu horrengatik kobratutako zenbatekoak itzultzera behartu dezake.

Klausula horiek 2013an abusuzkoak deklaratu ziren eta demanda judizialen balizko oldea zela-eta, Gobernuak judizioz kanpoko erreklamazio-prozedura bat arautu behar izan zuen, epaitegien kolapsoa saihesteko eta ebazpen arin eta doakoa emateko.

• zintzoa, inpartzialki eta profesionalki tratatua izateko eskubidea.
• Informazio inpartziala, argia eta ez-engainagarria jasotzeko eskubidea.
• Banketxeak zure egoera pertsonala kontuan izateko eskubidea, zure profilera egokitzen diren produktuak edo zerbitzuak bakarrik kontratatu ahal izateko.
• Erreklamatzeko eskubidea, funtzionamendu okerragatik, berandutzeagatik edo arreta faltagatik, edo kalte egin dizutela sentitzen baduzu.
• Inbertsio-produktuaren izaera eta arriskua ezagutzeko eskubidea, baita izango dituzun zuzeneko eta zeharkako gastu eta kostuei buruzko informazioa jasotzeko ere.
• Inbertsio-zerbitzua ematean bi aldeen eskubideak eta betebeharrak arautuko dituen kontratu bat sinatzeko eskubidea.

Finantza-erakundeek betebehar hauek dituzte:

• Informazioa eskatzea zure egoera eta premiak ezagutzeko eta inbertsio-erabaki egokiak hartzen laguntzeko.
• Zuretzat egokiak diren produktuak soilik eskaintzea, zure ezagutzen eta esperientziaren arabera, produktuen arriskuak eta funtzionamendua baloratzeko.
• Ziurtatzea ulertzen duzula eman dizuten informazioa, eta bat datorrela zure finantza-egoerarekin eta helburuekin.
• Informaziorik onena ematea inbertsioa egin aurretik, bitartean eta ondoren. Informazio oso-osoa jaso behar duzu zure gain hartzen dituzun arriskuei buruz eta zuzeneko eta zeharkako komisio eta gastuei buruz.
• Ahalik eta emaitzarik onena lortzen saiatzea, zuri kalterik egin gabe.
• Erakundea Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalean inskribatuta dagoela eta eskaintzen duen zerbitzua emateko baimenduta dagoela egiaztatzeko datuak ematea.

Lehentasunezko partaidetzak (PPR) sozietate batek jaulkitako baloreak dira, eta ez duzu haien kapitalean parte hartzen, eta ez dizute boto-eskubiderik ematen. Betiko dira, hau da, ez duzu inbertitutako dirua berreskuratzen, salbu eta lehentasunezko partaidetzak saltzen badituzu. Baina hitzartutako preziorik ez dagoenez, irabaz edo gal dezakezu, eta, beraz, errentagarritasuna ez dago bermatuta.

Arrisku handiko produktuak dira:

• Errentagarritasun handia edo galera asko eragin ditzakete.
• Ez dute burtsan kotizatzen.
• Ez dira merkatu antolatuetan negoziatzen.
• Likidezia-kontratu bat izan dezakete, hau da, produktua saltzeko nolabaiteko bermea, produktua erosteko prest dauden pertsonak edo erakundeak daudelako. Hala ere, likidezia hori mugatua da, eta, beraz, ez da beti erraza izaten inbertsioa desegitea.
• Finantza-erakundeak porrot egiten badu, inbertitzaileak inbertitutako diru guztia gal dezake. Horrelako egoera batean, partaidetzak kobratzen azkenak dira ia, akziodunen aurretik bakarrik.
• Finantza-erakundeak ez badu etekin nahikorik, baliteke interesak ez ordaintzea. Eta inbertitzaileak ezin die eskatu.
• Betiko izan arren, finantza-erakundeak, normalean, beretzat gordetzen du horiek aldi baten buruan ezerezteko eskubidea. Hori garrantzitsua da; izan ere, erakundearen egoera ekonomikoa txarra bada, erabateko arriskua dago, inolako bermerik gabe. Bestalde, egoera aldatzen ez bada, erakundeak dirua itzul dezake eta tratua ezereztu.

Akziodunek dituzten eskubideak dira, sozietate batek bere kapital soziala handitzen duenean, partaidetza-ehuneko bera edukitzen jarraitu i ahal izateko, eta, horrela, konpainian duten pisua murriztea saihesteko. Lehentasunezko harpidetza-eskubideak eskuragarri egoten dira, salbu eta akziodunen batzar orokorrak baztertzen baditu.

Eskubide horiek burtsan ere kotizatzen dute, eta, beraz, zaintza-komisioak eta -gastuak sor ditzakete, hau da, produktu horiek edukitzeagatik sortzen direnak. Gainera, salerosketak ere bitartekotza-komisioak izan ditzake.

Inbertsio-funtsa ezerezteak inbertitutako ondarea berreskuratzeko aukera ematen du.

Funtsa ezerezteko, agindu bat eman behar da kontratatu zen finantza-erakundean edo erakunde kudeatzailean.

Normalean, erakundeek ez dute eragozpenik jartzen funts bat ezerezteko, baina inbertsio hori marka bereko beste funts edo produktu batera bideratzen saia daitezke.

Ondare hori aktibo-mota errentagarriago batera edo seguruago batera aldatzeko aukera ere badago.

Erreklamazioa egin nahi baduzu:

• Lehenik eta behin, erreklamazio bat aurkeztu behar duzu erakundearen aurrean, bezeroaren arretarako zerbitzua edo bezeroaren defendatzailea esan ohi zaienetako batean. Horrek arrazoizko denboran ebatzi behar ditu kexak eta erreklamazioak, argitaratu duen prozeduraren arabera. Arreta egokia ziurtatzeko, erakundeak gutxienez bost urtez egindako zerbitzu eta eragiketa guztien erregistroa eduki behar du.
• Bi hilabeteko epean erantzunik jasotzen ez baduzu edo erantzuna egokia ez bada, Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalaren (BMBN; gaztelaniaz, CNMV)Inbertitzailearen Arretarako Bulegora jo dezakezu. Bulego hori arduratzen da kontsultei, kexei eta erreklamazioei doan erantzuteaz, azaroaren 16ko ECC/2502/2012 Aginduan ezarritakoaren arabera.

Zenbait enpresa edo pertsona inbertsio-zerbitzuak beharrezko baimenik gabe ematen saiatzen dira. Inbertsio apalak dituzten pertsonak engainatzen saiatzen diren iruzurgileak dira, errentagarritasun handiko eta arrisku txikiko aukera bakarren promesekin.

Txiringitoen itxura oso sofistikatua izan daiteke, legitimitate eta profesionaltasun itxura izan dezakete. Luxuzko bulegoak izan ohi dira, eta informazio-liburuxkak eta ondo aurkeztutako bestelako dokumentu komertzialak izaten dituzte, inbertsio-aukera oso tentagarriak proposatzen dituztenak. Engainatutako pertsonek oso gutxitan ikusten dute berriz beren dirua.

Horregatik, ez fidatu inoiz hauetaz:

• Inbertsio bat proposatzen dizuten kontaktuak, ez baduzu aldez aurretik informaziorik eta aholkularitzarik eskatu.
• Erabat seguruak diren edo ohikoa baino askoz errentagarritasun handiagoa duten inbertsioen promesak.
• "Bermea", "aukera mugatua" eta "arriskurik gabe" hitzak.
• Denbora laburrean diru asko irabazteko promesak.
• Erabakiak azkar edo berehala hartzeko presioak.

Gogoratu: inbertsio legitimoetan ere, errentagarritasun handiak arrisku handia dakar.

• Haien balioa nabarmen aldatzen da. Asko espekulatzen da haiekin, eta inbertitutakoa galtzeko arriskua handia da.
• Zirkulazioa mugatua da. Egia da kriptomonetetan egindako inbertsioa nabarmen handitu dela, baina oraindik ere oso mugatua da dibisa tradizionalekin alderatuta.
• Likidezia ez da ziurra. Merkatuaren aldakortasun-maila handia dela eta, zaila izan daiteke kriptomoneta legezko txanpon bihurtzea.
• Bermea eztabaidagarria da. Ez dago horiek babesten dituen estaturik, El Salvador eta Afrika Erdiko Errepublika izan ezik, eta horietako asko ez daude aktibo fisikoek babestuta.
• Ez daude araututa. Ez dago horri buruzko araudirik, eta banku-araudiak ez ditu kriptomonetak jasotzen; beraz, babesgabetasun juridikoa oso handia da.
• Zaila da kontsumitzaileen eskubideak bermatzea. Espainian inongo erakunde ikuskatzailek ez du erregistratu, baimendu edo egiaztatu ezein jaulkipenik.
• Arazoek konponketa zaila dute. Mugaz gaindiko izaera dutenez eta inplikatutako eragileak herrialde askotan daudenez, arazoak konpontzea zailagoa da.
• Anonimoak dira. Anonimotasuna handiagoa da banku-sistema tradizionalean baino, eta horrek legez kanpoko jardueretarako babesleku bihur ditzake.
• Deszentralizatuak dira, eta horrek esan nahi du ez daudela erakunde eta organismo zehatzen mende. Ezaugarri horrek demokratizazio-elementu bihurtzen ditu, eta, aldi berean, desarautzea sustatzen du.

Kriptomonetek truke-sistema deszentralizatu gisa funtzionatzen dute, eta horrek ohiko moneten bitartekotza-beharra desagerrarazten du. Hau da, ordainketa edo transferentzia tradizional batean banku edo ordainketa-hornitzaile batek edo bik esku hartzen dute (ordaintzen duen aldea eta jasotzen duen aldea); kriptomoneten sistemarekin, ordea, bitartekariak desagertzen dira, eta transakzioak pertsonatik pertsonara egiten dira.

Orduan, nola bermatzen edo ziurtatzen da transakzioa? Segurtasuna kriptografiak eta milaka pertsonaren bermeak ematen dute; milaka ordenagailutan baieztatzen eta zigilatzen dute transakzioa. Azken horri blockchain teknologia esaten zaio.

Hori horrela, egia da pertsonen arteko trukearen alderdi teknikoan ez dagoela bitartekaririk (hala nola bankurik), baina kriptomoneten kontserbazioan badaude, bai konpainia independenteak, bai bankuak.

Kriptomoneten aldakortasuna eta aritzen diren merkatuaren espekulazio handia dira kontuan hartu beharreko arriskuak. Inbertitzen duenak diru asko irabaz dezake, baina baita oso azkar galdu ere inbertitutako diru guztia.

Erregulaziorik ezak babesgabetasuna dakar. Banku-legeriak ez ditu kriptomonetak dituzten pertsonak babesten, eta txanpon birtualen jaulkitzaileek ez dute zertan ezagunak izan. Eragiketak bitarteko baten bidez egiten badira eta horrek porrot egiten badu edo desagertzen bada, Estatuak ez du inolako babesik ematen. Ez da gauza bera gertatzen bitartekoa banku bat bada; kasu horretan, eragiketak bermatu behar ditu legeak ezarritako aktibo kopuru batekin, eta, gainera, Estatuak banku tradizionalaren erabiltzaileak ere babesten ditu.

2023ko maiatzaren 31n Europar Batasunak Markets in Crypto Assets (MICA) onartu zuen, kriptoaktiboak eta kriptomonetak arautzeko.

2022an, Balore Merkatuaren Batzorde Nazionalaren (BMBN; gaztelaniaz, CNMV) urtarrilaren 10eko 1/2022 zirkularra argitaratu zen BOEn, inbertsio gisa aurkeztutako kriptoaktiboen gaineko publizitateari buruzkoa. Baina zirkular hori ez da produktu, jaulkitzaile eta bitarteko erakundeei buruzkoa, publizitatea baitu ardatz.

Bestalde, uztailaren 9ko 11/2021 Legeak (iruzur fiskalaren kontrako prebentzio- eta borroka-neurriena) betebehar batzuk ezartzen dizkie kriptoaktiboak edo kriptomonetak dituzten pertsonei.

Foru-aldundiek kriptomonetei eta horiek PFEZarekin edo ondare-zergarekin duten harremanari buruzko neurriak hartu dituzte. 2022ko maiatzaren 17an, Bizkaiko Foru Aldundiak kriptomonetak eta kriptoaktiboak dituela deklaratzera behartu zuen, ondarearen gaineko zergaren ondorioetarako. Gainera, kriptomonetak edo kriptoaktiboak salerosteagatik sortutako irabaziak edo galerak ondare-irabazi gisa aitortu beharko dira PFEZaren ondorioetarako. Erabaki horiek Gipuzkoako eta Arabako foru-ogasunekin ere adostu dira.

Blockchain

Euskaraz, bloke-kate esaten zaio, eta, agian, argigarriagoa da ulertzeko zer den. Kontu-liburu itzela da, elkarri lotutako informazio-blokeez osatua, haien segurtasuna bermatzeko enkriptatuta eta deszentralizatuta; hau da, ez daude leku bakar batean, milaka ordenagailutan baizik. Azken batean, datu-base deszentralizatu eta segurua da.

Funtsezko ezaugarrietako bat da zenbait erabiltzailek (nodo esaten zaie erabiltzaile horiei) transakzioa egiaztatzen dutela, hau da, prozesu informatiko automatikoa da. Erabiltzaile batek baino gehiagok egiaztatutako transakzioak bloke batean sartzen dira, zeinetan milaka edo milioika biltzen diren. Bloke hori zigilatu ondoren, bloke-katean integratzen da.

Informazio gehiago lor dezakezu esteka honetan eta beste honetan.

Kontzeptu horri lotuta, DLTak edo Datu-base Banatuak ditugu. Blockhain edo bloke-kateen aldean, DLTek ez dute nahitaez bloketan kodetuta egon behar.

Meatzaritza

Blokeak baliozkotzen edo zigilatzen "meatzariek" hartzen dute parte. Pertsona horiek ordenagailuak erabiltzen dituzte (berez,, ordenagailuen "etxaldeak" dira) transakzioak eragiketa matematikoen bidez baliozkotzeko. Meatzari-lanak egiten dituzten pertsonek transakzioen abisuak jasotzen dituzte, eta bloke batean taldekatzen dituzte. Eragiketa nahikoak dituztenean, zigilatzen saiatzen dira, eta eragiketa matematikoa ebaztean lortzen da. Ebazten badute, datu-blokea katean integratzen da eta haren segurtasuna handiagoa da.

Zigilatze-lan hori beste pertsona batzuekin lehian egiten da; izan ere, ebazten duen lehena konpentsatu egiten du jarduten ari den komunitate birtualak.

Blokeak zigilatzea gero eta konplexuagoa da, eta, beraz, gero eta ordenagailu indartsuagoak eta gehiago erabili behar dira. Horren ondorioz, elektrizitate-fluxu handia eskatzen da. Energia-kontsumoaren arazoa eta blockchain teknologia banaezinak dira.

Token

William Mougayar bloke-kateetan aditu eta inbertitzailearen arabera, tokena zera da: «erakunde batek bere negozio-eredua gobernatzeko eta erabiltzaileei beren produktuekin elkar eragiteko ahalmen handiagoa emateko sortzen duen balio-unitatea, eta, aldi berean, etekinak akziodun guztien artean banatzea errazten du». Hobeto ulertzeko, esan daiteke tokena kasinoetako fitxa baten edo auto txokeetako fitxa baten antzekoa dela.

Tokenak txanponak izan daitezke (bitcoina, adibidez), baina beste erabilera batzuk ere izan ditzakete, hala nola eskubide bat emateko, lan bat ordaintzeko, pizgarri bat eta abar. Sortzen dituen erakundeak erabakitzen du nola erabili eta funtzionalitatea.

Tokenetan inbertitzea bideragarria da eta onurak eman ditzake, baina arriskutsua da. Tokenak ez dira finantza-metrika tradizionaletan oinarritzen (PER, Ebidta, diru-sarrera garbiak, mozkinak...), promesetan baizik.

Token-motak:

Currency token: kriptomonetak esaten diegu. Bitcoina (letra larriz) sarea adierazteko erabiltzen da, eta bitcoina (letra xehez) kriptomoneta da.

Utility token: zerbitzu edo produktu jakin batzuk eskuratzeko erabiltzen diren tokenak dira, eta ez daude inbertsio gisa diseinatuta.

Community token: Kripto-komunitateetan soilik erabili ohi da. Oro har, onura, deskontu, hobariak eta abarretarako aukera ematen du.

Security token: finantza-irabazia lortzeko diseinatutako tresnak dira, eta arautuago daude. Inbertsio-kontratu gisa funtzionatzen dute, eta aktibo digital baten zati baten jabetza-berme gisa erabiltzen da gaur egun, baita akzio gisa ere.

Asset token: mundu errealeko objektuak ordezteko eta objektu horien merkaturatzea errazteko pentsatuta daude, alde batetik bestera mugitu beharrik gabe. Mundu fisikoko produktu merkaturagarrien artean, urrea-, jabetzak, automobilak, jostailuak edo liburuak saltzeko zein erosteko erabil daitezke.

NFT

NFT edo token ez-suntsikorrak aktibo digital bakarrak dira, eta ezin dira elkarren artean aldatu, ez baitaude bi berdin. Digitalki adieraz daitekeen guztiak NFT bihurtzeko ahalmena du: txio edo meme bat izan daiteke, edo arte-lan digitalizatu ba.

NFTeen bidez, edozein artxibo birtual bilaka daiteke erabilerarekin kontsumitzen ez den bojektu bakar eta esklusibo, benetakotasun-ziurtagiria esleituta;, horrek bermatzen du tokea duen pertsona dela pieza horren jabe bakarra.

NFT edo token ez-suntsikorrak, adibidez, arte digitaleko merkatuetan erabiltzen dira.